Introductie

Veel technische studenten dromen erover, een laptop die compact en licht is maar toch een stuk sneller is dan een rekenmachine. HP maakt daarom al jaren hun HP mobile workstations en deze laptops worden vervolgens door de Technische Universiteiten voor een prikkie aan de studenten verkocht. Zo kost de HP ZBook Studio G5 x360 maar 1320 Euro voor een student terwijl hij normaalgesproken voor het dubbele over de toonbank gaat. Aangezien wij aan de TU Delft studeren hebben we zo’n laptop aangeschaft en proberen we andere studenten te helpen met hun keuze door er een review over te schrijven. De review kan natuurlijk ook naar het engels worden vertaald met Google Translate of de vertaler op de website, rechtsboven.

Specificaties

Wat deze laptop zo bijzonder maakt is zijn Nvidia Quadro grafische kaart. Deze kaart wordt gemaakt van de premium chips van Nvidia en wordt geleverd met speciale drivers waardoor de kaart erg efficient is in o.a. renderen. Dit maakt de kaart en daarmee de laptop erg aantrekkelijk voor mensen die vaak gebruik maken van computer aided design ofwel CAD. Daarbij is de accu vrij groot wat zou moeten resulteren in een redelijke accuduur. Ook heeft de laptop de nieuwste intel i7 processor met 6 cores, daar zou je dus wel flink mee moeten kunnen renderen.
De laptop die de TU Delft aanbiedt weegt 2,35 kg en heeft de volgende specificaties:

Unboxing

Laten we de doos eens openmaken zodat je kunt zien wat er daadwerkelijk wordt meegeleverd en hoe de laptop is verpakt. De doos zelf is mat zwart en er valt eigenlijk niet zo veel vanaf te lezen, dat is vooral handig voor diefstalpreventie. Aan de bovenkant zit een handvat zodat je de doos makkelijk kunt meenemen en daarbij is de opening verzegeld met een HP-sticker. Nu weet je in ieder geval hoe een nieuwe eruit ziet.

Openen we de doos dan zien we dat de laptop zeer goed beschermd is met twee schuimen pads aan de zijkanten. De laptop zweeft als het ware in de doos waardoor je er wel zeker van kunt zijn dat de laptop door het vervoer waarschijnlijk niet stuk gaat. Heb je toch een DOA en heb je je laptop bij de TU Delft gekocht, dan kan je contact opnemen met hen en wordt alles geregeld. De binnenkant van de doos waar de laptop in zit is ook beplakt met schuim zodat ook daar de laptop lekker knus en zacht zit ingepakt. Misschien moet je dat ook maar eens proberen bij je scharrel? 

Als we vervolgens dus ook dit doosje openen komen we bij de laptop aan. Deze zit ingepakt in hetzelfde soort plastic als een iPad, aan een kant kan je het plastic dan openen en de laptop schuift er dan zo uit.

Bijgeleverde accessoires

In de grote doos zit naast de laptop ook een klein doosje met accessoires, je krijgt er helaas geen laptoptas bij dus die moet je bijvoorbeeld van Ome Ali halen. Wel zit er een Stylus in met toebehoren, een USB 3.0 naar Ethernet en natuurlijk de voeding. Over de stylus en de voeding later in de review meer natuurlijk.

Design

Natuurlijk is het design van de laptop ook belangrijk en over het algemeen iets waar HP flink wat tijd in lijkt te steken. Niet alleen is het design belangrijk voor het oog, maar ook de ergonomie is belangrijk. Immers zijn deze laptops gemaakt om lang en veel op te werken en is 1320 euro geen klein bedrag voor een student.

Bovenkant

De bovenkant van de laptop is gemaakt van mat aluminium zoals we dat kennen van o.a. Macbooks. Het patroon van het matte aluminium lijkt heel erg op dat van de macbook en geeft de laptop daarom ook een zelfde soort uitstraling. Het HP-logo bovenop de laptop is gemaakt van een wat glimmender geborsteld metaal. De uitstraling van de laptop is natuurlijk een persoonlijk ding maar ik vind het wel gaaf. Ook is het scherm moeilijk te toderen en daarom best wel stijf. Waar ik nog niet helemaal overuit ben is wat ik van de afgeronde hoeken bij de scharnieren vind; gelukkig kan jij dat natuurlijk voor jezelf bepalen.

Onderkant

Aan de onderkant van de laptop vinden we twee dikke rubberachtige strepen die ervoor zorgen dat de laptop iets hoger staat, waardoor de fans genoeg lucht kunnen aanzuigen. Ook de onderkant is van hetzelfde aluminium gemaakt als de bovenkant. Daarbij zitten er verder een hoop torxschroeven om de achterkant los te maken en eventueel onderdelen te vervangen. Zo is er bijvoorbeeld nog plaats voor een SSD of is de Wifi-kaart te vervangen. Daarvoor kan je natuurlijk de maintenance manual raadplegen, daar staat bovendien ook in hoe je bepaalde onderdelen moet vervangen.

In de twee hoeken aan de onderkant van de laptop vinden we twee speakers. Deze werken samen met de speakers aan de binnenzijde van de laptop, dus laten we daar even gelijk naar kijken.

Zijkanten

Aan beide kanten van de laptop zitten IO poorten en een ventilatorgril waar warme lucht wordt uitgeblazen. Aan de linkerkant van de laptop vinden we 2 USB 3.0 poorten in normaal formaat, een simkaartslot, een kensington lock, de gril en vervolgens de aan-uit knop. De aan/uit-knop heeft gelukkig een lampje ingebouwd waardoor je kunt zien of de laptop aan staat of niet. Aan de rechterkant van de laptop vinden we de chargepoort, 2 usb 3.1 (Gen 2 10GB/s) poorten in USB-C formaat, een HDMI poort, de gril, een 3,5mm jack voor audio in en uit en een SD-kaartslot. Het mooie van dit SD-kaartslot is dat je de houder er eenvoudig uit kunt halen door even op het streepje te drukken en hem er vervolgens uit te trekken.

Binnenzijde

Het mooiste gedeelte van de laptop is natuurlijk de binnenzijde, daar zitten alle invoerapparaten en natuurlijk het scherm. De binnenzijde van de laptop is net als de rest van de laptop gemaakt van het harde matte aluminium. Bovenaan zit een gril voor de speakers met daaronder een toetsenbord met zwarte toetsen. Daaronder kan je dan weer de muis vinden die in tegenstelling tot de muizen van vorige jaren alleen een rechthoek lijkt te zijn zonder extra knoppen. Dat voegt daadwerkelijk iets toe aan de strakke looks van de laptop; less is more in gaat in dit geval dus op.

Invoerapparaten

De stap van design naar invoerapparaten is natuurlijk snel gemaakt, aangezien de invoerapparaten toch vooral het aanzicht van de binnenkant van de laptop bepalen.

Muis

De muis van de laptop is een precision trackpad waardoor gestures worden ondersteund. Zo kan je bijvoorbeeld swipen naar links of naar rechts om naar een paralel draaiend programma te gaan. Ook kan je er natuurlijk muziek mee besturen of je geluid harder of zachter zetten. De mousepad heeft een glazen coating waardoor je vinger makkelijk over het oppervlak glijdt, dat voelt erg fijn aan. Ook is het fijn dat het mousepad relatief groot is. Klikken kan je doen door te tikken of door in de onderste hoekjes van het mousepad te drukken.

Toetsenbord

Het toetsenbord heeft vrij veel travel en typt daarom ook erg fijn. Ook moet je een klein beetje kracht zetten om de toets in te drukken voor de haptische feedback. Ik vind het toetsenbord erg fijn typen, deze review type ik bijvoorbeeld op de ZBook. De toetsen zijn backlit en kunnen op 3 standen staan, max, medium en uit. Daarbij zitten er veel fn-toetsen op het toetsenbord. Zo kan je bijvoorbeeld num-lock aan en uit zetten, maar hoor ik je afvragen: er zit toch geen numpad op? Toch wel, deze zit verscholen aan de rechterkant van het toetsenbord. Op die toetsen zit rechtsboven een getal of symbool, en wanneer num-lock aan staat gebruik je dat symbool. Het is erg handig als je veel nummers moet inkloppen. Ook liggen de toetsen verzonken in de laptop zodat het scherm de toetsen niet raakt als het dicht zit.

Touchscreen

Het touchscreen van de laptop werkt goed en accuraat maar je moet er wel rekening mee houden, wanneer je veel touch gebruikt dat je scherm vies wordt. Daarom ben ik persoonlijk meer van de stylus.

Stylus

Persoonlijk ben ik meer fan van de stylus dan van de vinger op het scherm. De stylus voelt luxe in de hand ondanks dat dit alles in China is gemaakt. De stylus heeft een dun puntje voor extra percisie. Ook is het fijn dat je een puntje op je scherm te zien krijgt met waar de computer denkt dat je je stylus houdt, als dat te veel afwijkt na een tijd kan je gelukkig weer herkalibreren. Wat ook handig is, is dat er 3 knoppen op de stylus zitten, twee knoppen aan de lange kant en eentje bovenop. Allemaal zijn ze programmeerbaar dus je kunt zelf kiezen wat je ermee wilt doen. Zo kan je de ene knop als gum gebruiken, de ander als rechtermuisknop en weer een ander voor het openen van OneNote. Je moet alleen niet denken dat deze computer je pen en papier gaat vervangen, het scherm is daar op korte afstand niet scherp genoeg voor.

Het naarste met betrekking tot de stylus is eigenlijk dat de glazen coating boven het paneel niet stijf genoeg is. Dat resulteert in “olievlekken” op het moment dat je met de stylus over de laptop schrijft of tekent. Deze vlekken zijn vergelijkbaar met de vlekken die je ziet als je met je vinger over een niet-touch beeldscherm gaat.

Vingerafdrukscanner

De vingerafdrukscanner werkt op dezelfde wijze als de vingerafdrukscanner op je telefoon, even je vinger erop leggen en je bent binnen via Windows Hello. De vingerafdrukscanner heeft ongeveer een seconde nodig om te registreren dat jij het daadwerkelijk bent die zijn of haar vinger op de scanner legt.

Webcam

De webcam is maar van matige kwaliteit. De resolutie is met 720p aan de lage kant en je kunt duidelijk zien dat de TU Delft hierop heeft bespaard.

Prestaties

De laptop beschikt over een hexacore i7 die we eens even flink aan de tand voelen. Samen met zijn 16GB ram en P1000 zou deze machine best wel capabel moeten zijn.

Laten we eerst kijken naar de grafische kaart, het ding wat deze laptop zo speciaal maakt ten opzichte van andere laptops op de markt. De P1000 is immers een quadro-kaart die los voor zo’n 350 euro gaat, terwijl de 1060 al voor 230 euro te koop is. Natuurlijk zijn dat geen laptop versies, maar gewone retailkaarten dus de vergelijking gaat niet helemaal op, maar het geeft wel een leuke indicatie.

Als we 3D-Mark gaan draaien komen we op scores waaruit blijkt dat de P1000 qua gameprestaties vergelijkbaar zijn met een 1050. Een 1050 Ti presteert daarentegen echt wel een stuk beter.

Als we dan naar de processor kijken met UserBenchmark dan zien we duidelijk dat hij beter presteert dan de i7 8550U die in veel ultrabooks zit. Echter wordt het verschil natuurlijk nog groter op het moment dat deze tests langer worden gedraaid, aangezien een laptop met een i7 8550U de hoge kloksnelheden maar kort kan vasthouden vanwege de warmte.

Voor het gemak heb ik ook nog even 3D Mark 10 gedraaid, waarvan je de resultaten hieronder kunt zien. (klik om te vergroten)

SPECviewperf 13 is een nieuwe versie van een benchmark waarmee al jaren systemen (maar vooral videokaarten) worden doorgemeten voor het gebruik in CAD applicaties. De resultaten van SPECviewperf 13 zijn als volgt:

Als ik de resultaten van de P1000 in versie 12 van viewset catia en solidworks vergelijk met die van de Nvidia GTX 1070 en 1080, dan presteert de P1000 ietsjes minder dan die twee kaarten in Catia. Echter presteert de P1000 2 tot 1,5 keer zo goed in Solidworks. Voor Catia (Aerospace Engineering) kan je dus beter een laptop kopen met een 1070 of 1080, maar voor andere studies beter deze laptop.

Scherm

Waar je bij een gewone computer natuurlijk zelf een scherm kunt kiezen, zit je bij een laptop vast aan het scherm wat er in zit. In dit geval is dat een touch IPS paneel met een resolutie van 1920×1080. Gelukkig is het scherm wel te draaien waardoor je er gemakkelijk een TV van maakt waarop je series kunt kijken. Ook kan je er makkelijk een tablet van maken, zodat je genoeg ruimte op je bureau behoudt om je huiswerk te maken. Het is echter in tabletstand met 2,3 kilogram wel te zwaar om in je handen te houden om er bijvoorbeeld een boek op te lezen. Wat je wel kunt doen is de laptop over 270 graden draaien, zodat het toetsenbord op je schoot ligt en het scherm naar je toe staat. Je moet echter niet te hard op het scherm willen drukken, anders klapt de laptop om.

Scherpte

Dat de resolutie relatief laag is heeft als voordeel dat de accu dan minder snel leeg gaat, maar als grote nadeel dat je de stylus niet optimaal kunt gebruiken. 1920×1080 is tegenwoordig de standaard maar steeds meer high-end laptops komen met een 4k-scherm. Deze laptop heeft dat dus niet en als je op 60 cm afstand zit, ga je dat verschil niet zien. Zit je echter op minder dan 60cm afstand van je laptop dan kan je de individuele pixels zien en ik vind dat het betrekkelijke besluitorgaan hier echt een keuzefout heeft gemaakt. Op het moment dat je een stylus bij een laptop wilt leveren, wil je natuurlijk graag bovenop de laptop zitten om erop te schrijven. Ga je er echter bovenop zitten dan heb je een zelfde scherpte als iPad 2’s hadden 5 jaar geleden.

Kleuren

Ongekalibreerd

Het ongekalibreerde scherm lijkt het niet heel erg slecht te doen qua kleuren. De kleurfout is niet zichtbaar met het menselijk oog en bijna 100% van het sRGB-volume kan worden getoond. Op het moment dat je gaat renderen en kleuren belangrijk zijn kan je maar beter geen gebruik maken van dit scherm. Omdat het scherm maar 100% van het sRGB spectrum kan tonen mis je een hoop kleuren die je bij duurdere schermen wel kan zien. Daardoor kan je bijvoorbeeld een bepaalde tint van rood selecteren in de software maar ziet het er op jouw scherm anders uit dan in het echt, omdat je scherm die tint rood gewoon niet kan tonen. Het is vergelijkbaar met integers en een waarde die tussen en integer ligt.

Voor casual gebruik is het paneel wel geschikt vanwege zijn goede kleurechtheid, maar voor professionele doeleinden niet.

Gekalibreerd

Nu komen we aan bij het professionelere gebruik van de monitor, veel mensen die met kleuren werken willen het scherm kalibreren om zo een nog betere kleurechtheid te krijgen. Na het kalibreren is er eigenlijk weinig veranderd volgens de indicatie.

Gaan we de meetresultaten echter valideren dan blijkt dat het contrast erg laag is, met maar 641:1 voor een glossy scherm, maar de kleurfout is daarentegen wel weer erg goed. HP geeft in de specificaties overigens zelf aan dat het contrast maar 600:1 is, echter heb ik in een nameting al 750:1 kunnen meten. Hoe dan ook zijn deze waardes zeer laag, normaal verwacht je zo’n 1000 tot 1200 voor een gemiddeld scherm.

Al met al kunnen we dus het volgende concluderen over het scherm: De resolutie is aan de lage kant net als het contrast en de hoeveelheid kleuren die het scherm kan weergeven. De maximale helderheid is prima net als de kleurechtheid. Ofwel een lichte onvoldoende voor het scherm in dit kaliber laptop.

Opslag

De laptop komt met 512GB opslag waarvan natuurlijk een kleiner gedeelte bruikbaar is. De schijf had bij mij 20GB gereserveerd als recovery image waardoor ik nog 455GB over had op mijn C-schijf. Van die 455 was nog 403 over doordat Windows samen met wat Bloatware was geïnstalleerd.

De bloatware wat bij deze laptop kwam was niet hardnekkig, maar je vraagt je toch wel af waarom HP dit op een workstationlaptop zet. Dingen als Mickey Mouse spellen, minecraft en dat soort meuk hoort gewoon niet op dit soort laptops. Vaak zie je wel dat fabrikanten dit toevoegen aan goedkope laptops om zo nog wat extra winst te pakken, echter is deze laptop verre van goedkoop.

AS SSD gaf de volgende scores met betrekking tot de snelheid van de disk:

Geluid

Speakers

Het geluid van de speakers klinkt naar mijn mening prima. Het geluid is opgenomen met een Rode NT USB studio microfoon en hieronder te beluisteren. Er zitten verschillende speakers in deze laptop, zowel aan de bovenkant als aan de onderkant. De treble is goed net als de middentonen, de bass is “prima”. Al met al zorgt het ervoor dat er een rijk geluid uit de speakers komt, wat totaal niet blikkerig klinkt. Je kunt er dus prima muziek op luisteren zonder extra speakers te hoeven kopen.

Echter zit er in de Bang & Olufsen audio control panel een irritante bug. Op het moment dat je audio mode op “Auto” laat staat en de equalizer op “HP-optimized” verandert HP het geluid terwijl je muziek luisteren bent. Soms valt er dus een stuk Bass weg of iets dergelijks. Daarom kan ik je aanraden om de speaker instellingen op “Music” te zetten, en de equalizer op Rock. Dat produceert bij deze laptop namelijk naar mijn mening het beste geluid. Eventueel kan je het balkje van de zwaarste bass een tandje omhoog zetten.

Coil Whine

De laptop heeft last van coilwhine op de audiojack op het moment dat je met oortjes luistert en het volume lager hebt staan dan 15%. Dat hoor je in de vorm van geluiden die lijken op het geluid wat je vroeger hoorde als je telefoon verbinding probeerde te maken met een lijn.

• Het is met in-ears luider dan met een koptelefoon, heeft te maken met de impedantie.
• Het geluid is er alleen op het moment dat de laptop niet aan het stopcontact ligt
• Op het moment dat je geen geluid luistert voor 20 seconden of je zet de speakers op mute, wordt de audiomodule uitgeschakeld en is de coilwhine ook weg.
• Op het ergst (met in-ears en zonder aan de lader te hangen) hoor ik het duidelijk boven mijn muziek heen (als ik op 5% volume luister).

Microfoon

Het geluid van de microfoon is niet om naar huis te schrijven. Hier wil je absoluut geen interview mee doen of iets dergelijk, zeker niet op het moment dat je noise cancelling uitzet. Op dat moment wordt namelijk het geluid van de ventilatoren opgenomen waardoor je eigenlijk alleen maar harde ruis hoort. Hieronder staat een opname met noise cancelling aan, het is echt van matige kwaliteit.

Warmte & temperatuur

Als we naar de geschiedenis van de HP workstations kijken, is de warmteproductie eigenlijk altijd wel een probleem geweest. Gelukkig gaat dat vandaag de dag een stuk beter, na het runnen van PCMark 10 kreeg ik de volgende resultaten met een buitentemperatuur van 27 graden. Normaal zou de laptop dus zo moeten blijven steken bij een temperatuur van 85 graden wat niet slecht is. Op het moment dat de laptop druk bezig is wordt de gril boven het toetsenbord warm maar niet heet. Omdat de laptop van metaal is probeert de laptop ook wat warmte kwijt te raken via het chassis. Zolang die temperatuur onder de 37 graden blijft vind ik dat niet erg, en dat blijft hij gelukkig.

In de praktijk kan de laptop op schoot gebruikt worden zolang je maar in de instellingen aanzet dat bij de laptop op battery, de processor maar op maximaal 70% van zijn capaciteit mag werken. Op dat moment zal de processor ongeveer 46 graden zijn en zal de ventilator niet gaan draaien.

PCMark 10

3D Mark Time Spy

Throttling

Om throttling te bestuderen hebben we Intel XTU gebruikt, met een omgevingstemperatuur van 27 graden kregen we de volgende resultaten:

Er zijn twee soorten throttling, power limit throttling waarbij het geleverde vermogen een beetje wordt aangepast om binnen de temperatuurspecificaties te blijven en thermal throttling waarbij de processor amper nog vermogen krijgt en de prestaties dus enorm inkakken. Zoals je hier ziet ontstaat er alleen power limit throttling waardoor de coresnelheid soms nog wel kan inkakken tot 1,8GHz. Wat voor invloed dit heeft op de prestaties en of er iets aan te doen is (bijvoorbeeld door fans harder laten draaien) weten wij momenteel niet.

Accuduur en opladen

Op de batterij hebben we de laptop vastgezet op 70% van het maximale vermogen, om zo de batterij iets langer te laten meegaan. Volgens Windows is de gemiddelde accuduur van dit apparaat 6 uur en 11 minuten. Daar zitten wat uitschieters tussen naar 8 uur en bij wat frequenter gebruik 5,5 uur. In de praktijk kan je dus een ochtend of middag zonder oplader door, echter moet je de laptop daarna wel even van wat voeding voorzien.

Opladen

De HP Zbook wordt geleverd met een 150W powerbrick die de laptop dus ook met fastcharge kan opladen. In de praktijk resulteert dat in 13% per 10 minuten. Het volledig volladen kost twee uur tijd.

Conclusie

Het design van de laptop is erg mooi en vrij stevig. Het toetsenbord heeft geen flex en typt fijn doordat je wat kracht moet zetten om de toetsen in te drukken, hierdoor maak je minder typefouten vanwege de betere feedback. Ook de muis werkt erg fijn, hij is groot genoeg, heeft een gladde glazen coating en ondersteunt gestures. De vingerafdrukscanner werkt ook prima hoewel je soms tweemaal je vinger erop moet leggen. De webcam voldoet maar is verre van geweldig.

Het scherm van de laptop heeft met 1920 x 1080 pixels een vrij lage resolutie voor laptops in deze prijsklasse, zeker wanneer je hem van heel erg dichtbij gebruikt met de bijgeleverde stylus. Het scherm voldoet natuurlijk prima maar is verre van een MacBook scherm. De kleurechtheid is wel erg goed maar het scherm weet maar een kleine hoeveelheid kleuren op het scherm te toveren: het weet net niet het volledige sRGB spectrum te bedekken. Ook het contrast valt wel tegen met maar 641:1 maar de maximale helderheid is wel goed met 350 Cd/m^2.

De 512GB SSD is erg snel en zal voor iedereen wel voldoen, hiervan kan je ongeveer 400GB naar eigen invulling gebruiken. Wel is er wat

De prestaties van de laptop zijn erg goed. De laptop met hexacore i7 8750H presteert ongeveer tweemaal zo goed als een i7 8550U met 4 cores, terwijl hij maar 2 scores meer heeft. Ook de grafische kaart doet niet onder: de P1000 zit qua game-prestaties rond de GTX 1050. Qua renderprestaties ligt het aan de applicatie, in Solidworks doet de kaart het 2-1,5 keer beter dan een GTX 1070 of 1080. In Catia presteren de eerdergenoemde kaarten iets beter.

De speakers zijn prima om muziek op te luisteren, maar de microfoon is niet om over naar huis te schrijven. Ga je deze laptop gebruiken voor een interview, dan lijkt het ons zelfs nog verstandiger om je smartphone te pakken en daarvan de microfoon en camera te gebruiken.

De laptop gaat prima om met de veroorzaakte warmte echter draaien de fans wel redelijk snel. Throttling vanwege de warmte hebben we nog niet gezien gelukkig. Daarbij is de accuduur een dikke 6 uur met uitschieters naar 8 uur.

Omdat de laptop vanwege zijn goede bouwkwaliteit en prestaties in combinatie met redelijke studentenprijs van 1300 euro toch uitblinkt, krijgt hij een TechBeLike Silver award.